Carte Blanche gepubliceerd door LeVif.be op 15/12/2022
Op dinsdag 29 november zijn 3 menselijke schedels van personen gedood tijdens de Belgische kolonisatie in Congo, in Brussel geveild. De 3 schedels werden afgeperst en naar België gebracht. 24 uur nadien werd de verkoop ingetrokken. De aanleiding was een artikel van journalist Michel Bouffioux (Paris Match, 29 november 2022 (1)) die schande riep voor de werkelijk schandalige situatie. Op sociale netwerken hebben veel actoren uit het maatschappelijk middenveld bijgedragen aan het op grote schaal doorgeven van de informatie. Zij zijn geschokt door deze zoveelste belediging van Congolese en Afrikaanse mensen. Een tweede artikel van journalist Michel Bouffioux (Paris Match, 30 november (2)) leerde ons later dat het veilinghuis zich ertoe verbond de 3 schedels van de anonieme koper, terug te kopen met als doel ze naar de DRCongo te repatriëren.
Hoewel deze beslissing positief lijkt, betekent de overname door het veilinghuis dat er nog steeds een marktwaarde wordt toegekend aan de schedels van mensen die tijdens de kolonisatie zijn omgekomen. De oplossing van het veilinghuis maakt dus geen einde aan de verkoop. Integendeel, het bestendigt de handel.
Een veiling van menselijke schedels in de 21ste eeuw, hoe kan dat? Eerst dachten we aan fake news. Maar nee, de schedels werden inderdaad door het veilinghuis Vanderkindere te koop aangeboden: tussen de 750 en 1000 euro! Nu de ontkenning van de menselijkheid van de Congolese en Afrikaanse volkeren tot het uiterste werd gedreven, is het duidelijk dat dergelijke daad nog steeds mogelijk is. Het aanbod van deze “kavel van 3 schedels” door de veilingzaal toont deze totale ontmenselijking :
“Kavel van 3 menselijke schedels: een schedel van de kannibalistische Bangala met puntige snijtanden, een schedel van het Arabische opperhoofd Muine Mohara gedood door sergeant Cassart te Augoi op 9 januari 1893 en versierd met een voorhoofdjuweel en een schedelfragment verzameld door dokter Louis Laurent op 5 mei 1894 bij de “Figuier de la mort” in het dorp Bombia in de provincie Mongala. Voorzien van oude verzamelingsetiketten. Herkomst: voormalige collectie van dokter Louis Laurent in Namen. Periode: 19e eeuw.
De tekortkomingen van het HOME-project en zijn verantwoordelijkheden:
Het collectief van verenigingen van Afro-afstammelingen3, aangesloten bij het federale project HOME (Human Remains Origins Multidisciplinaire Evaluatie), organiseerde op 8 november 2022 een persconferentie onder de auspiciën “Voor de repatriëring van de overblijfselen van Congolese voorouders”.
Het wees de publieke opinie op de tekortkomingen en ondoorzichtigheid van het HOME-project, opgezet op 15 december 2019 door de Belgische Staat en eindigend eind december 2022. Het wordt ondersteund door 7 institutionele en wetenschappelijke partners4. Volgens zijn bewoordingen heeft het project tot doel “een multidisciplinaire beoordeling uit te voeren van de collecties menselijke resten in België (… de) verslagen zullen preciseren hoe de verschillende collecties menselijke resten moeten worden beheerd”.
Het collectief van verenigingen stelde tijdens haar persconferentie meerdere problemen aan de kaak. Vooreerst het feit dat aan de vooravond van de afronding van het HOME-project de meerderheid van de overblijfselen nog steeds niet werden geïdentificeerd en dat daarom een repatriëring van alle stoffelijke overschotten nog niet kan plaatsvinden.
Hun détention is nog niet openbaar gemaakt. Bepaalde repatriëringen zoals die van de schedel van Chief Tabwa Lusinga Lwa Ngombe, zouden kunnen plaatsvinden. Zonder daarbij te wachten op het einde van het project.
Daaruit blijkt dat stoffelijke resten van Congolese voorouders, afgeslacht en gedeporteerd door de Belgische koloniale autoriteiten, in privécollecties worden bewaard, maar ook in het Africamuseum en in andere musea en instellingen in België.
Dit is onhoudbaar. Het maakt dat macabere verkopen als die welke op 29 november werd aangeklaagd, kunnen gebeuren.
Inderdaad, de institutionele stockering van deze doden maakt dat onze doden-zonder-vrede ook handelswaarde krijgen.
Sommige van deze resten zijn overblijfselen van mensen die werden onthoofd tijdens veldslagen met kolonisten, of van mensen die stierven van honger of ziekte nadat ze gedwongen waren in België als dieren te worden tentoongesteld.
De in België aanwezige stoffelijke resten zijn een deel van de miljoenen slachtoffers van de barbarij die de kolonisatie was. Onder het voorwendsel van wetenschappelijke analyse werden ze versneden en bestudeerd als proefdieren en teruggebracht tot didactisch materiaal. Ditzelfde materiaal diende als basis voor de theorieën over racialisering die tot op de dag van vandaag, beïnvloeden hoe we naar elkaar kijken.
Wij eisen:
Deze overblijfselen behoren tot de onmenselijke koloniale misdaden, te weten misdaden, moorden en grootschalige martelingen die dus misdaden tegen de mensheid zijn.
Het bijhouden van menselijke schedels resultaat van bloedbaden tijdens koloniale veroveringen, bestaat in België maar ook in andere landen, zoals blijkt uit het RFI-artikel5. In de Verenigde Staten bijv. worden menselijke schedels van indianen aan de universiteiten van Yale en Harvard bewaard. Daar ook hebben studenten tegen deze gruwelijke praktijk geprotesteerd6.
Gezien deze onthullende gebeurtenis van minachting en structureel racisme, zo ver gaat dat zij zelfs meerwaarde geeft aan dood en misdaad, menen wij vandaag dat:
- het veilinghuis Vanderkindere niet alleen de verkoop met enkele verontschuldigingen moet stoppen, maar ook uitleg moet geven over deze verkoop, inclusief het vrijgeven van de naam van de “eigenaar”. Het moet ook vervolgd worden. De verkoop van menselijke resten is onaanvaardbaar: om het illegale karakter ervan te ontwijken beweert het veilinghuis nu dat het cultuurobjecten zijn, dat is afschuwelijk. Overigens gaat het ook hier over het verbergen van lijken (samengevat: het in bezit nemen van een lijk waarvan bekend is dat de persoon vermoord is). Het openbaar ministerie moet onverwijld een onderzoek We behouden ons het recht voor om juridische stappen te ondernemen.
- Het terugkoopvoorstel van het veilinghuis is al even verachtelijk en laakbaar als de verkoop Naast de 3 schedels omvat de te koop gestelde collectie van dokter Louis Laurent in Namen, een grote partij voorwerpen die tijdens koloniale misdaden uit Congo geroofd zijn. Zij kunnen ook niet verkocht worden.
- De Belgische regering moet de veiling van de 3 schedels veroordelen en maatregelen nemen om te voorkomen dat deze situatie zich opnieuw voordoet
- Het misdrijf van verheling is niet alleen het voorrecht van handelaren. Overblijfselen van mensen gedood tijdens de koloniale periode, of wiens graven ontheiligd werden door ze tijdens en na de kolonisatie op te graven, worden ook in verschillende musea of wetenschappelijke instellingen aangetroffen. Gelet op de bewezen gevallen van verzwijging, moet de Belgische regering een wettelijk kader invoeren dat, onder voorbehoud van sancties, de aangifte en de repatriëring van menselijke resten, afgeperst in het kader van koloniaal geweld, zo snel mogelijk verplicht. Hetzelfde geldt voor koloniale
- Menselijke resten moeten worden verwijderd uit de bergplaatsen. In afwachting van hun repatriëring, vragen we de oprichting van een onafhankelijke structuur, bestaande uit het maatschappelijk middenveld, die alle overblijfselen verzamelt van mensen die tijdens de kolonisatie zijn gedood. De oprichting van dergelijke structuur is niet alleen om zuiver juridische redenen nodig. Het is ook nodig wegens de ethische en morele verantwoordelijkheid van de Belgische Het garandeert een plaats van meditatie en respect voor deze doden-zonder-begrafenis. Op de plaatsen waar ze nu verblijven, zijn ze gereduceerd tot de status van wetenschappelijk of cultureel object. Hetzelfde geldt voor van de koloniale oorlogsbuit.
- Om de goede voortzetting van het HOME-project (herkomststudie) te verzekeren, moet de Belgische Staat zorgen voor een ethische regelgeving met betrekking tot het gebruik van voorouderlijke overblijfselen verkregen in koloniale context of zelfs na de kolonisatie. In het bijzonder dient zij onmiddellijk elke be- en verwerking te verbieden, zoals 3D-printen, scannen, tentoonstellen, verkopen, enz. —, inclusief die uitgevoerd onder wetenschappelijke Ook is het ondenkbaar dat herkomstonderzoeken worden uitgevoerd zonder een duurzame dialoog met het maatschappelijk middenveld, de wetenschappelijke gemeenschap en de Congolese staat, maar ook met andere betrokken Afrikaanse landen.
- De voorgestelde excuses voor de koloniale overheersing en uitbuiting gepresenteerd door dhr. Wouter De Vriendt, voorzitter van de Bijzondere Commissie “Koloniaal Verleden”7, is zelfs geen debat waard. De Belgische regering heeft de morele plicht zich te verontschuldigen voor deze barbaarsheid.
Premières associations et personnalités signataires :
Ambali Achaiso, journaliste, La Diaspora chuchote — Bakushinta — Beljïk MoJaïk — Clette-Gakuba Véronique, sociologue — Intal Congo — Makanga François, guide conférencier décolonial et acteur/comédien — Georgine Dibua Mbomb, coordinatrice Bakushinta — Aline Bosuma, anthropologue — Isabelle Minnon, juriste et activiste décoloniale Intal — Mavumbu Mavangu — Mudekereza Patrick, Centre d’art Waza — Passy Nsawela — Shemisi Paul, Collectif Faire Part (Kinshasa – RDC). Martin Vander Elst, chercheur en anthropologie, UCLouvain — Victor Misamu — Munda Mukendi Beatrice Sibi, Guide-médiatrice culturelle décoloniale — Philippe Ngindu Matonfo — Grégory D’Hallewin, enseignant et auteur — Marco Van Hees, député fédéral PTB — Louis Callewaert, fonctionnaire pensionné, SPF Affaires étrangères, Commerce international et Coopération au développement — Tony Busselen, auteur — Riet Dhont, Amitié sans Frontières — Saïd Bouamama, sociologue et militant du FUIQP — Flore Manata Kapia, médecin — Raphaëlle Bruneau, comédienne — Olivia Stainier, comédienne — Leslie-Yosra Lukamba, activiste décoloniale et antiraciste ASBL I See You — Astrid Murango, syndicaliste — Bernadette Moukendy, présidente ONG Multicare — Mohamed Abdulhakim — Nina Henkens, coordinateur de Kif Kif asbl —
1 https://parismatch.be/actualites/societe/605289/collection-coloniale-trois-cranes-humains-mis-en-vente-publique – abruxelles;
2 https://parismatch.be/actualites/societe/605431/rebondissement-ces-trois-cranes-ne-seront-fina lement-pas-vendus- maisrapatries;
3 Het collectief bestaat uit de volgende verenigingen en persoonlijkheden: Ambali Achaiso, journalist La Diaspora chuchote —Bakushinta — Beljïk MoJaïk — Change asbl — Clette-Gakuba Véronique, socioloog — Intal Congo — Makanga François, Dekoloniale gids en acteur/komiek — Mavumbu Mavangu — Mudekereza Patrick, Joseph Kasau, Stephan Kabila: Waza Art Center — Passy Nsawela — Shemisi Paul, Nizaar Saleh, Noah Matanga: Collectif Faire Part (Kinshasa- RDC);
4 Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (IRSNB), de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), het Museum voor Centraal-Afrika (KMMA), het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie (NICC), de Universiteit van Saint Louis-Brussel (USL-B), de Vrije Universiteit Brussel (ULB) en de Universiteit van Montreal (UdeM);
5 https://www.rfi.fr/fr/afrique/20221204-europe-les-restes-humains-coloniaux-font-scandale;
6 https://edition.cnn.com/2009/US/02/26/geronimo.remains/index.html;
7 Ruimer uitgedrukt in deze bewoordingen: “[…] het Huis van Afgevaardigden verontschuldigt zich bij het Congolese, Burundese en Rwandese volk wegens de koloniale overheersing, uitbuiting, geweld en wreedheden, schendingen van individuele en collectieve mensenrechten in deze periode, evenals het racisme en de discriminatie waarmee ze gepaard ginge n […]», zie punt 69 op de link hier.