Samen met zijn landgenoten beleeft ook Yurii Sheliazhenko, secretaris van de Oekraïense Vredesbeweging, bange dagen in het belegerde Kiev. Maar al het wapengekletter kan zijn geloof in een vreedzame uitweg niet aan het wankelen brengen. Zijn boodschap aan alle vredesactivisten is duidelijk: “Eis een vreedzame oplossing, eis onderhandelingen, ontwikkel een vredescultuur.”
“Ik blijf kalm en ga verder met mijn werk”, zegt Yurii. Sirenes, luchtalarm en explosies zijn in Kiev sinds 24 februari de dagelijkse realiteit. “Ik voel me niet veilig, maar ik heb geen keuze. Meer dan ooit focus ik op denken, schrijven en spreken over een vreedzame oplossing voor deze crisis. Vrede kan je niet veroveren, je moet eraan bouwen.”
In Oekraïne heerst nu de staat van beleg, wat het voor vredesactivisten moeilijk maakt om hun standpunten kenbaar te maken. “Het is niet makkelijk om publiekelijk over vrede te spreken of op sociale netwerken te schrijven dat we actief moeten inzetten op onderhandeling en vreedzame oplossingen.”
Ingebakken vijandige logica
Yurii Sheliazhenko benadrukt dat dit conflict niet begon op 24 februari. “Het is allereerst de voortzetting van de Koude Oorlog tussen de Sovjet-Unie – nu de Russische Federatie – en de VS. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd de Navo niet ontmanteld maar met het oog op militaire controle uitgebreid naar post Sovjet-gebied. Dan waren er de gewelddadige machtsgrepen in Kiev (gesteund door het westen) en in de Krim en Donbas (gesteund door Rusland). Daarop volgde acht jaar oorlog in Oost-Oekraïne, waarbij 14.000 slachtoffers vielen, veelal burgers. En dan was er nog een escalatie met de militaire manoeuvres van de Navo en Rusland in de Zwarte Zee in 2021.”
Sheliazhenko ziet de diep ingebakken vijandige logica tussen Oost en West, tussen Rusland en de VS, als het grote probleem. “We investeren overdadig in oorlog en te weinig in diplomatie en internationale vriendschap. De VS spenderen 700 miljard dollar aan het Pentagon, tien keer meer dan aan diplomatie, buitenlandse hulp en zo verder. In Rusland is het verschil 20 keer, in Oekraïne 24 keer. Het Ministerie van Defensie in Oekraïne heeft een budget dat 24 keer groter is dan dat van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.”
De militaire polarisatie tussen Oost en West is volgens Sheliazhenko te ver doorgeschoten, met roekeloze militaire operaties, de uitbreiding van de Navo, nucleaire dreiging, de militarisering van Oekraïne, de uitsluiting van Rusland van internationale instellingen en nu de Russische invasie.
Ook in Oekraïne zelf ziet Sheliazhenko grote uitdagingen om tot een vreedzaam samenleven te kunnen komen. Zo bijvoorbeeld het feit dat Russisch sprekende burgers in Oekraïne omwille van hun taal vaak uitgesloten worden van het publieke leven. “Dat is natuurlijk geen reden voor een invasie en militaire agressie, maar het is niet ok. Het westen zou Oekraïne ook moeten zeggen dat mensenrechten een belangrijke waarde zijn, dat vrije meningsuiting en taalrechten er toe doen, dat de politieke representatie van pro-Russische en Russisch sprekende mensen belangrijk is. De verdrukking van de cultuur van onze buren en hun diaspora in Oekraïne maakt het Kremlin woedend. Deze crisis moet ontzenuwd worden, niet aangewakkerd.”
Schending van de akkoorden
Een belangrijke angel in het conflict ligt volgens Sheliazhenko in het niet uitvoeren van de akkoorden van Minsk, die in 2014-2015 gesloten werden. “Alle partijen deden alsof ze zich naar deze akkoorden schikten, maar in feite werd zelfs de eerste stap in de akkoorden, het staakt-het-vuren, veelvuldig geschonden. Een speciale missie van de OVSE zag toe op de naleving van de akkoorden door het Oekraïense leger en de gewapende separatistische krachten die door Rusland gesteund worden. Beide partijen schonden het bestand.”
Ook de politieke stappen die gezet werden om het conflict op te lossen, werden gedwarsboomd. Zoals bijvoorbeeld het toekennen van autonomie aan Donbas of de pogingen om het overleg te verdiepen. “Telkens kwamen er dan extreemrechtse groepen op straat en riepen: ‘Geen overgave!’ Extreemrechts was altijd voor een militaire oplossing. Helaas is die propaganda heel effectief en is het vertrouwen in het leger in Oekraïne groot.”
Er zijn geen engelen en demonen
Het is voor Sheliazhenko ontgoochelend te zien hoe de westerse steun aan Oekraïne hoofdzakelijk militair is, met daarnaast het opleggen van pijnlijke economische sancties aan Rusland. “De verslaggeving over het conflict focust op oorlogsvoering en negeert het geweldloze verzet tegen de oorlog. Moedige Oekraïense burgers veranderen wegwijzers, zetten straten af en blokkeren tanks, gewoon door in de weg te staan, zonder wapens.”
Ook nu het wapengeweld alles overstemt, blijft de Oekraïense Vredesbeweging geloven dat een uitweg mogelijk is. Om te beginnen moet daarom de waarheid verteld worden. “Er zijn geen engelen en demonen, geen good guys en bad guys. Dit conflict begon niet op 24 februari, het heeft een geschiedenis. Er is slecht gedrag en escalatie aan alle kanten. Het mag niet escaleren. We moeten praten in plaats van te schieten. De waarheid zeggen, want de Oekraïense crisis is nu een slagveld van leugens.”
Om vrede te bereiken, moeten er volgens Sheliazhenko directe onderhandelingen komen tussen Biden, Poetin en Zelensky. Dit is immers een conflict tussen de VS en Rusland, een strijd om de controle over Oekraïne. “Rusland maakt daarin gebruik van een separatistisch netwerk. Jarenlang stimuleerde het pro-Russische sentimenten en separatisme in Oekraïne. Het westen stimuleerde extreemrechts Oekraïens nationalisme.”
Voor Yurii Sheliazhenko is er geen alternatief voor een vreedzame oplossing. “In plaats van de laatste menselijke banden uit woede te verbreken, moeten we meer dan ooit de wegen van communicatie en samenwerking tussen alle mensen op aarde beschermen en versterken. Elke inspanning daartoe is waardevol.”
Bron: telefonisch interview afgenomen door Joaquim Da Fonseca voor intal op woensdag 9 maart 2022