“De Venezolanen hebben nood aan een humanitaire interventie om hen te redden.” Dat is in een notendop de consensus die VS-president Trump en zijn bondgenoten willen opleggen. Maar hoe zit de vork echt aan de steel? Interview met Isabelle Vanbrabant, politicologe, vredesactiviste en voorzitster van cubanismo.be.
Isabelle Vanbrabant. Ik zie de opflakkering van de spanningen in en rond Venezuela als een zoveelste flagrant voorbeeld van de VS om een “regime change” in het land te forceren. Dat is niet de eerste keer. Sinds het eind van de jaren ‘90 al, toen Venezuela onder president Hugo Chávez een dwarse koers begon te varen, nemen de VS het Latijns-Amerikaanse land in het vizier. Donald Trump en de hardliners van zijn oorlogskabinet willen nu blijkbaar doorduwen en houden daarbij “alle opties open”, dus ook die van een militaire interventie. Die moet dan dienen om de zelfverklaarde interim-president Juan Guaido aan de macht te brengen, ten koste van de zittende president Nicolás Maduro.
De VS, de (uiterst) rechtse regeringen in Colombia en Brazilië en Guaidó en zijn aanhangers zetten alles op een grote actie op 23 februari. Via de grenzen met Colombia en Brazilië wilden ze Noord-Amerikaanse hulpkonvooien binnenloodsen in Venezuela. Het zou niet de eerste keer zijn dat humanitaire voorwendsels gebruikt worden om militair op te treden. De voorzitter van de Colombiaanse afdeling van het Internationaal Comité van het Rode Kruis, Christoph Harnisch, verklaarde dat zijn organisatie geen deel wilde uitmaken van de operatie, omdat ze die niet definieerde als humanitaire hulpverlening, maar als politiek wapen.
Waarom hebben de VS zoveel interesse in Venezuela?
Isabelle Vanbrabant. Trump heeft het in zijn speeches en tweets altijd over het “lijden van het Venezolaanse volk” en het “dictatoriaal regime” waarvan hij hen wil verlossen. Maar wie gelooft nu in dat democratisch sausje dat Trump zo graag over zijn beleid tegenover Venezuela giet? In realiteit tellen vooral de eigen belangen. Realpolitik zoals dat heet. Een politiek die miljardendeals sluit met brutale dictaturen zoals Egypte en Saoedi-Arabië. De Saoedi’s behoren tot de belangrijkste klanten van de Amerikaanse (en Europese) wapenindustrie, die bommen en ander oorlogstuig levert waarmee in Yemen duizenden slachtoffers worden gemaakt.
Alfred de Zayas, voormalig speciaal rapporteur voor de Mensenrechtenraad van de VN, ontmaskerde al die humanitaire retoriek. Hij verklaarde: “Wat op het spel staat, zijn de enorme natuurlijke rijkdommen van Venezuela. En ik heb het gevoel dat als Venezuela geen natuurlijke rijkdommen had, niemand een zier zou geven om Chávez of Maduro of wie ook.”
Andrew McCabe, tot voor kort onderdirecteur van het FBI, citeert in zijn pas verschenen boek Trump als volgt: “Venezuela is het land waartegen we oorlog moeten voeren: zij hebben al die olie en het land ligt net om de hoek.” Venezuela heeft de grootste ruwe oliereserves ter wereld. Potentieel zijn de jaarlijkse olie-inkomsten, afhankelijk van de olieprijs, goed voor minstens 50 tot 100 miljard dollar. Het is op deze bonanza dat de energiereuzen van de VS azen. John Bolton, Nationaal Veiligheidsadviseur van de Trump-administratie, wil ze op hun wenken bedienen: “Het zal economisch een groot verschil maken voor de Verenigde Staten als we Amerikaanse oliemaatschappijen echt zouden kunnen laten investeren in het oliepotentieel van Venezuela en ze ter plekke zouden kunnen produceren”, verklaarde hij live op CNN. Politiek ten dienste van multinationals, duidelijker kan je het niet verwoorden.
Oorlog om olie, all over again?
Isabelle Vanbrabant. Er speelt nog een ander belangrijk element. Voormalig President Hugo Chávez tekende vanaf eind jaren ‘90 een radicaal sociaal beleid uit, betaald met oliedollars. Alfabetisering, kwalitatieve eerstelijnsgezondheidszorg en onderwijs, cultuur, voedselsubsidies, … De hulp van Cuba, met zijn medische en sociale expertise, was daarin essentieel. Die “dreiging van het goede voorbeeld”, om Noam Chomsky’s gekende boutade te gebruiken, werd door de VS met argusogen gevolgd. Want de aanpak om de eigen soevereine en sociale ontwikkeling te laten voorgaan op de belangen van multinationals en buitenlandse financiële en economische belangengroepen, vond navolging op het Latijns-Amerikaanse continent.
Tegen die alternatieve koers halen Trump & Co de zwaarste demagogie boven. John Bolton noemt de as Havana-Caracas-Managua (Cuba-Venezuela-Nicaragua) de “trojka van tirannie”, of nog “de terreurdriehoek” en hij “kan niet wachten tot elke hoek van die driehoek valt”.
In de jaren 2000 leefde op een bepaald moment driekwart van de Latijns-Amerikaanse bevolking onder een progressieve regering. Met veel variaties en in veel gradaties, maar je kon spreken van een ware linkse golf. Samen met Cuba richtte Venezuela de ALBA op, een regionale alliantie die de koers van het continent op ‘sociaal’ en ‘onafhankelijk’ liet varen, na de lange, donkere jaren van VS-dominantie en -interventies in de regio.
Al 67 keer werd een Latijns-Amerikaanse regering omvergeworpen door toedoen van de VS en hun handlangers. De omverwerping van Salvador Allende in Chili 1973 en de decennialange bloedige Pinochet-dictatuur zijn daarvan de meest gekende voorbeelden. Onnodig te vermelden dat het bilan van al deze VS-satellietregimes desastreus is.
Maar intussen krijgen we veel reportages te zien over de desastreuze sociale en economische situatie in Venezuela. Hoe zit dat dan?
Isabelle Vanbrabant. Ik citeer graag nog eens VN-rapporteur Alfred de Zayas. Hij stelt: “De buitensporige afhankelijkheid van olie, slecht bestuur en corruptie hebben de Venezolaanse economie hard aangetast. Maar de sancties die Venezuela werden opgelegd, zijn dodelijk en maken deel uit van een echte economische oorlog. Bovendien zijn ze niet goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad en dus illegaal.”
Toen Venezuela onlangs 1,2 miljard dollar aan goudreserves wilde terugtrekken uit de Bank of England, stond Londen dit niet toe, onder druk van Washington. De VS blokkeren zowat 7 miljard dollar aan Venezolaanse activa. Ondertussen hebben ze het over de nood aan dringende humanitaire hulp ter waarde van…20 miljoen dollar.
Waar kunnen we ons nu verder aan verwachten?
Isabelle Vanbrabant. De situatie blijft zeer gespannen. Na een toernee van een tiental dagen doorheen Latijns-Amerika en contacten met de VS-administratie, o.a. met vice-president Mike Pence, is Juan Guaidó nu terug in Venezuela. Het risico dat het conflict opnieuw oplaait, op meer ellende en zelfs een burgeroorlog loert om de hoek. Want in de gepolariseerde Venezolaanse samenleving, met een intense mediacampagne achter Guaidó, is de rust nog lang niet weergekeerd. Wie wil nu dat er wapengekletter, oorlog en chaos van komt, in een delicate regionale situatie met buurlanden Colombia en Brazilië? Hebben buitenlandse interventies in Irak, Afghanistan, Libië en Syrië ons dan nog niet genoeg geleerd?
Zie jij een uitweg uit de impasse?
Isabelle Vanbrabant. Ik zie een belangrijk lichtpunt in het internationaal recht. We mogen van geluk spreken dat Antonio Guterres, algemeen secretaris van de VN, regelmatig verwijst naar het VN-Handvest, met zijn principes van soevereiniteit en niet-inmenging. De vraag die de internationale gemeenschap zich moet stellen is hoe je de problemen van Venezuela oplost? Met druk en dreigementen, sancties en militair spierballen rollen? Of met dialoog, een vreedzame aanpak en respect voor de soevereiniteit van Venezuela? Met het mes op de keel hun toekomst in handen nemen, is niet evident. Het is aan de Venezolanen zelf om er uit te geraken, hun systeem en hun vertegenwoordigers te kiezen. Ik hou van het citaat van een beroemd Mexicaans politicus uit de 19de eeuw, Benito Juarez: “Zowel tussen individuen als tussen naties leidt het respect voor de rechten van anderen tot vrede.”
Neutrale landen als Mexico en Uruguay namen het initiatief voor dialoog tussen de regering en de oppositie, met de hulp van de VN en een speciaal daarvoor gecreëerde EU-Contactgroep. Ik pleit ervoor om daar alle voorwaarden voor te creëren. Het is belangrijk om een voldoende breed maatschappelijk draagvlak te creëren dat het respect voor het internationaal recht en voor conflictoplossing door dialoog blijft opeisen. Het is mijn overtuiging dat we, los van wat we denken over de interne situatie van Venezuela, op basis van die principes een sterke anti-oorlogsbeweging moeten uitbouwen.
overgenomen van de website Solidair.