Interview met David Cronin
Wie was Lord Balfour en waarom deze verklaring?
Lord Balfour was de toenmalige Britse Minister van Buitenlandse Zaken. We bevinden ons midden in de periode van de Eerste Wereldoorlog. Het Ottomaanse Rijk, waar Palestina deel van uitmaakte, stuikte in elkaar. De heren Sykes en Picot verdeelden in mei 1916 de Arabische delen van het Ottomaanse rijk over het Franse en Britse rijk, samen met de tsaar van Rusland. De lijnen die ze toen uittekenden bepalen vandaag nog steeds de kaart van het Midden-Oosten. Frankrijk kreeg een deel van Syrië, Anatolië en het Noorden van Irak. Engeland kreeg het grootste deel van Irak, Jordanië en de Negeb woestijn in Palestina. Rusland kreeg een ander deel van Anatolië, Istanbul en Armenië en claimde de steden Nazareth, Jerusalem, Nablous en Hebron. Dat laatste was niet naar de zin van Engeland: Palestina zou internationaal gebied worden, onder Russische invloed. Maar in 1917 brak de Oktoberrevolutie uit in Rusland en de bolsjewieken moesten niet weten van een kolonie. De Britten zagen hun kans. De brief van Lord Balfour was dus heel goed getimed.
Waarom was Palestina zo belangrijk voor de Britten?
De Britten wilden kost wat kost de Fransen uit Palestina houden. De Britse eerste minister zei dat letterlijk. Palestina had niet noodzakelijk veel natuurlijke rijkdommen, maar het was dichtbij het Suez kanaal, dat belangrijk was in de handelsroute naar de Britse kolonies in India en het lag vlakbij de olievelden van Perzië. Bovendien was er een groep loyale mensen bereid om het gebied te besturen, namelijk de zionisten met wie de Britse regering een sterke band had. Het Verenigd Koninkrijk wilde ook de migratiestroom van Oost-Europese Joden naar hun eigen land vermijden.
De Balfour verklaring was gericht aan Chaim Weizmann, de toenmalige voorzitter van de Zionistische Federatie. Weizmann was een Russische Jood en hoogleraar scheikunde. Hij werkte mee aan de ontwikkeling van het gebruik van aceton voor oa het maken van bommen bij het Britse Ministerie van Oorlog. Weizmann werd later, in 1949, de eerste president van Israël.
Welke impact had de verklaring?
De Britten nemen vanaf die periode de facto de macht over in Palestina onder het Brits mandaat, en ze spelen een sleutelrol in het faciliteren van het zionistisch project tot aan de oprichting van de staat Israël in 1948. Het doel van de zionisten was een Joodse staat opzetten in Palestina door het land te koloniseren met Joodse arbeiders en boeren. Dit wilden ze doen door een net te spannen van kolonies over het land en die dan stelselmatig “dichtweven en het geheel ragfijn opvullen”, een techniek die ook in Zuid-Afrika werd toegepast en tot vandaag in Israël waar de kolonies, tegen alle regels van het internationaal recht, op illegale wijze blijven uitbreiden. De Britse regering bemiddelde opdat de zionisten hun kolonies konden bouwen.
100 jaar later moet je het besluit maken dat de verklaring een proces in gang heeft gezet dat geleid heeft tot de creatie van Israel, en de massale uitzetting in 1948 van Palestijnen uit hun thuisland, ook wel de NAKBA genoemd. Van het oorspronkelijk Palestijnse grondgebied blijft er vandaag 12% over. Met een netwerk van kolonies, kolonistenwegen, checkpoints, een muur die tot diep in de bezette gebieden snijdt, de blokkade van de Gazastrook…, schendt Israël dagelijks de basisrechten van de Palestijnen.
Kwam er dan geen verzet van de Palestijnse bevolking?
Zeker. Er waren rellen in de jaren ’20 en ’30, en in 1936 brak er een volwaardige opstand uit. De Britten sloegen die meteen neer. Onder meer Britse ordetroepen werden naar Palestina gestuurd om deze opstand neer te slaan. Het was Winston Churchill die daartoe het bevel gaf: als Minister voor de Kolonies was hij verantwoordelijk voor Palestina. De ordetroepen waren voordien reeds ingezet tegen een andere Britse kolonie: Ierland.
Het is net die gebeurtenis die mijn interesse in het onderwerp van de Balfourverklaring opwekte. Ik groeide op in een wijk in Dublin (Ierland) die door de Britten in 1920 werd in brand gestoken, en waarbij onder meer één van mijn familieleden werd neergeschoten door een Britse soldaat. Tot op de dag van vandaag blijven mensen hierover praten. En net naar deze technieken van het Britse leger wordt verwezen in sommige handboeken van het Israëlische leger. Het neerslaan van de opstanden in Ierland en Palestina waren voor hen een echte leerschool. Maar de Britten rekruteerden ook veel leden van de Haganah, een joodse paramilitaire organisatie die ingezet werd tegen de Palestijnen. Ik ben dan ook van mening dat het VK rechtstreeks medeplichtig is aan de Nakba.
Hoe was de relatie tussen het VK en Israël tijdens en na de Tweede Wereldoorlog?
In de jaren ’40 ontstonden er meningsverschillen tussen het VK en de zionistische beweging, en in Palestina kwam het zelfs tot een guerillaoorlog tegen de Britse koloniale autoriteiten. Churchill, toen opgeklommen naar Premier, riep op tot orde en tot het respecteren van de Balfourverklaring. Uiteindelijk herstelden de relaties zich. Na de Tweede Wereldoorlog werd het onafhankelijke Israël ingeschakeld als instrument om Britse en Westerse belangen te verdedigen. Israël knapte zelfs het vuile werk voor hen op: in 1956 viel Israël het Egypte van Nasr aan, op aandringen van het VK en Frankrijk. En in 1967 leverde het VK honderden tanks aan Israël die gebruikt werden in de bezetting, die nu al 50 jaar standhoudt en uitbreidt.
En hoe is die relatie vandaag?
Die is verontrustend. Brits premier Theresa May heeft omwille van de Brexit een zeer moeilijke relatie met de Europese Unie momenteel. Het lijkt er op dat ze in de wereld op zoek gaat naar andere vrienden, en Israël is er daar één van. Voor haar is een handelsakkoord met Israël erg belangrijk, omwille van onder meer de wapenindustrie in beide landen.
Israël is natuurlijk al lang een militaire bondgenoot van het VK, net zoals de NAVO. Het grootste droneprogramma van het Britse leger, de Thales Watchkeepers, wordt gebouwd in samenwerking met het Israëlische bedrijf Elbit. Elbit, één van de grootste militaire bedrijven in de wereld, beschouwt het VK als een ‘Home Market’. Het heeft er 5 fabrieken, net zoals het er één heeft in het Belgische Oudenaarde. Maar ook andere wapens en militaire technologie die het Brits leger gebruikt worden eerst getest op de Palestijnse bevolking door het Israëlisch leger. Als het VK ten oorlog trekt, dan is dat wellicht met Israëlische wapens.
Zo is de band tussen het VK en Israël misschien zelfs sterker dan 100 jaar geleden. Lord Balfour had zich niet kunnen voorstellen dat de staat die hij mee gecreëerd heeft, een hoofdleverancier zou worden van het Britse leger.
In plaats van na 100 jaar bij te dragen aan een oplossing, lijkt het alsof onze regeringen de situatie gewoon in stand houden. Ook in België en Europa.
Dat klopt. Voor mij is het VK rechtstreeks medeplichtig aan de kolonisatie van Palestina en de status quo zoals ik hierbovenal zei, maar ook andere landen in Europa en de wereld. Israël wordt behandeld als eender welk ander land, terwijl het illegaal een volk bezet en zich schuldig maakt aan apartheid. Dat is niet ok. Ik hoor dat jullie gewesten of regio’s regelmatig economische missies naar Israël sturen om de economische banden aan te halen en investeringen aan te trekken. Israël profileert zich hard in de sector van “digitalisering” en “clean technology” etc. Jullie moeten jullie daar geen illusies over maken. Deze high tech sector wordt grotendeels ontwikkeld dankzij en door de militaire industrie. Een sector die mee verantwoordelijk is voor de onderdrukking van de Palestijnse bevolking. Veel “clean” is daar dus niet aan.
Jullie land is ook betrokken in het project Law Train, waar het Belgische ministerie van Justitie en de Katholieke Universiteit van Leuven samenwerken met de Israëlische politie rond ondervragingstechnieken, omwille van Israël’s “expertise” op dat vlak. Israël werd in mei 2016 nog veroordeeld door de VN voor foltering. Meer dan 300 Palestijnse kinderen zitten opgesloten in Israëlische gevangenissen. Israël voert arrestaties en folteringen uit in kader van de illegale bezetting. Nu ja, als dat de norm is voor jullie overheden op vlak van expertise… Bovendien ligt het hoofdkwartier van de Israëlische politie in Oost-Jerusalem, en mogen Europese instellingen niet samenwerken met Israëlische entiteiten voorbij de Groene Lijn.
Is er een uitweg mogelijk uit deze situatie? Wat kunnen wij doen?
Ik ben slechts een journalist. Tijdens mijn activiteiten probeer ik iedereen te stimuleren om actief te worden, bijvoorbeeld in een campagne als BDS (Boycot, Desinvestering, Sancties) die volgens mij heel eenvoudig is. Indien we echte mensenrechtenactivisten zijn, dan moeten we luisteren naar wat de mensen in de getroffen regio zelf vragen. In 2005 werd de roep voor BDS heel duidelijk gesteld door meerdere Palestijnse organisaties van het lokale middenveld. De eisen zijn niet buitensporig, en kunnen volgens mij door ieder redelijk persoon gesteund worden: het einde van de kolonisatie, gelijkheid tussen Palestijnen en Israëli’s, en een respect voor het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. Waar wachten we eigenlijk nog op?
“Balfour’s Shadow”, het boek van David Cronin is te koop bij intal. David Cronin zal ook een lezing houden over zijn boek op de solidariteitsbrunch van intal Brussel Palestina op 25 november.
Meer lezen over Palestina? Lees zeker ook de hernieuwde uitgave van “Palestina, geschiedenis van een kolonisatie” van Lucas Catherine. Te verkrijgen bij intal via info@intal.be.